OS ESPECTÁCULOS EN ROMA

 

             En Roma, os espectáculos públicos que a clase dirixente procuraba ao pobo se chamaban xenéricamente xogos públicos (ludi). Eran gratuitos, pois eran un dereito do cidadan, non un luxo. 

            Os lugares de celebración de espectáculos eran tres: o circo, o anfiteatro e o teatro, cada un especializado nun tipo de espectáculo. 

       O circo. 

O circo era un recinto alargado con gradas para os espectadores, e cunha pista (arena) dividida por un muro central (spina). O circo máis antigo e imponente de Roma era O Circo Máximo, que contaba cun aforo de máis de 385.000 espectadores. 

Os xogos comenzaban cun desfile inaugural (pompa) polas ruas de Roma, dende o Capitolio ata o Circo Máximo, desfile encabezado por o maxistrado que ofrecía os xogos, quen, ao chegar ao Circo Máximo, declaraba inaugurado o espectáculo. Estos xogos solían incluir as seguintes competicions: 

-         Ludus Troianus, que consistía nun simulacro de batalla entre os xóvenes da aristocracia.

-         Exhibicions ecuestres, acrobacias a cabalo realizadas por xinetes expertos (desultores).

-         Carreiras pedestres, nas que durante horas e horas os participantes daban centos de voltas á pista do circo.

-         Carreiras de carros, que eran o plato forte dos xogos. Os carros eran tirados por dos, tres o catro cabalos. Cada carreira consistía en dar sete voltas á pista arredor da espina central. 

Estes espectáculos de carros enloquecían á multitude, que se dividía en apasionadas facciones, cada unha delas identificada por un color: os verdes, os azuis, os roxos e os brancos. Baixo estes colores latían diferentes tendencias políticas e sociais: os azuis solían representar á aristocracia, mentras que os verdes eran seguidos masivamente polas clases populares. Os aurigas podían convertirse en auténticas estrellas se conseguían moitas vitorias, e o mesmo sucedía con alguns cabalos, aos que o público coñecía e animaba como si fosen persoas. 

Os xogos circenses servían ademáis para realizar apostas de grandes sumas de diñeiro, que enriquecían a uns e arruinaban a outros. 

[       O anfiteatro. 

O  anfiteatro é unha construción ovalada que recorda dous teatros unidos. O anfiteatro Flavio, o Coliseo,o edificio máis emblemático de Roma, foi inaugurado no ano 80 d. C., e tiña unha capacidade para 50.000 espectadores.

Este tipo de edificios, que non ten precedentes en outras culturas antiguas, consta das seguintes partes: 

-         Subterráneo, galerías que albergaban las salas onde esperaban os gladiadores, un foso e xaulas para os animais, as máquinas que movían os decorados, etc.;

-         Arena, óvalo central do anfiteatro, onde tiñan lugar os espectáculos.

-         Cávea, graderío dividido en tres sectores, dos que o máis cercano á arena estaba reservado as clases altas. Podíase dispoñer dun gran toldo (velum) para protexer ao público do sol. 

No anfiteatro ofrecíanse tres tipos de espectáculos: combates de gladiadores, loitas de fieras salvaxes e combates navais.

Os combates de gladiadores convirtieronse no espectáculo preferido polos romanos. Un home podía convertirse en gladiador de tres maneiras: por ser condenado a morte o a traballos forzados, por ser un esclavo castigado por seu dono, o por ser un cidadan libre que renuncia a todos os seus dereitos de cidadan (fundamentalmente por motivos económicos).

Os gladiadores se entrenaban en escolas especiais, propiedade dun empresario (lanista), que alquilaba o vendía os gladiadores ao organizador dos xogos. Había varios tipos de gladiadores, según su indumentaria y las armas que portaban. Cando un dos luchadores caía ao so vencido pedía clemencia a multitude, que decidía perdonalo ou facía que o vencedor o degollara. Os vencedores obtiñan unha palma como premio simbólico, recibían regalos e grandes sumas de diñeiro; o haber recibido varias palmas convertía a un gladiador en auténtica estrela: seu rostro aparecía en moñedas, xarrons e outros obxectos, as mulleres caían rendidas a seus pes e se levantaban estatuas en seu honor. Incluso alguns emperadores, animados pola fama que adquirían certos luchadores, se lanzaron a arena, aunque seus combates estaban, por suposto, amañados.

Ante a expectación que causaban, o número de combates aumentaba constantemente: famoso foi o ofrecido por Augusto, no que, en oito días, interviron 10.000 gladiadores e, a medida que avanzaba o combate, os escravos apilaban os cadáveres e renovaban a arena empapada de sangre. 

Os espectáculos de animais salvaxes(venationes) consistían na exhibición de animais exóticos, loitas entre fieras e loitas entre homes e bestias. Os animais eran enviados a Roma polos gobernadores das provincias máis lexanas do imperio. Con Nerón  chegaronse a sacrificar 400 osos e 300 leons nunha sola xornada, mentras que nos cen días que duraron os xogos ofrecidos por Tito para a inauguración del Coliseo murieron 5.000 bestias y cientos de gladiadores. 

Os combates navais ou naumaquias eran simulacros nos que interviñan navíos de tamaño natural, e os combatentes solían ser gladiadores e criminais condenados. El coste de estos espectáculos resultaba tan elevado, que se dejaron de celebrar en el siglo I d. C. 

O teatro. 

O teatro en Roma foi menos representativo que en Grecia. As traxedias e comedias eran apreciadas sobre todo entre as clases cultas, pero o pobo prefería outras variantes, como o mimo ou a pantomima.

Os actores (escravos e libertos) agrupábanse en compañías (greges), dirixidas polo dominus gregis, que interpretaba os primeiros papeis e tamén facía as veces de axente. A dura e errabunda vida destes cómicos mellorou coa relaxación de costumes da sociedade romana e o apoio que recibiron dos poderosos.

 As funcións teatrais realizábanse no marco de festivais que tiñan relación con festas relixiosas. A algarabía que se formaba durante estas representacións debía ser impresionante: o público aclamaba aos cómicos, ou pataleaba se non lle satisfacía o espectáculo, levaba a súa propia comida ou a adquiría no recinto, e eran frecuentes as pelexas e liortas. Chegou un momento en que a xente acudía ao teatro a todo menos a gardar silencio, ao que tamén contribuíu algún emperador, como Nerón, que se presentaba en segredo e estimulaba as rifas entre o público. Unha vez máis o romano daba mostras dos seus gustos: xolda, obscenidades, escenografía aparatosa e sangue.

 Durante os festivais adoitaban representarse cada día unha traxedia e unha comedia, aderezadas con mimos e outras diversións entre acto e acto. Excepto aos mimos, as mulleres romanas adoitaban acudir ás funcións teatrais