OS ESPECTÁCULOS EN ROMA

 

             En Roma, os espectáculos públicos que a clase dirixente procuraba ao pobo se chamaban xenéricamente xogos públicos (ludi). Eran gratuitos, pois eran un dereito do cidadan, non un luxo. 

            Os lugares de celebración de espectáculos eran tres: o circo, o anfiteatro e o teatro, cada un especializado nun tipo de espectáculo. 

       O circo. 

O circo era un recinto alargado con gradas para os espectadores, e cunha pista (arena) dividida por un muro central (spina). O circo máis antigo e imponente de Roma era O Circo Máximo, que contaba cun aforo de máis de 385.000 espectadores. 

Os xogos comenzaban cun desfile inaugural (pompa) polas ruas de Roma, dende o Capitolio ata o Circo Máximo, desfile encabezado por o maxistrado que ofrecía os xogos, quen, ao chegar ao Circo Máximo, declaraba inaugurado o espectáculo. Estos xogos solían incluir as seguintes competicions: 

-         Ludus Troianus, que consistía nun simulacro de batalla entre os xóvenes da aristocracia.

-         Exhibicions ecuestres, acrobacias a cabalo realizadas por xinetes expertos (desultores).

-         Carreiras pedestres, nas que durante horas e horas os participantes daban centos de voltas á pista do circo.

-         Carreiras de carros, que eran o plato forte dos xogos. Os carros eran tirados por dos, tres o catro cabalos. Cada carreira consistía en dar sete voltas á pista arredor da espina central. 

Estes espectáculos de carros enloquecían á multitude, que se dividía en apasionadas facciones, cada unha delas identificada por un color: os verdes, os azuis, os roxos e os brancos. Baixo estes colores latían diferentes tendencias políticas e sociais: os azuis solían representar á aristocracia, mentras que os verdes eran seguidos masivamente polas clases populares. Os aurigas podían convertirse en auténticas estrellas se conseguían moitas vitorias, e o mesmo sucedía con alguns cabalos, aos que o público coñecía e animaba como si fosen persoas. 

Os xogos circenses servían ademáis para realizar apostas de grandes sumas de diñeiro, que enriquecían a uns e arruinaban a outros. 

[       O anfiteatro. 

O  anfiteatro é unha construción ovalada que recorda dous teatros unidos. O anfiteatro Flavio, o Coliseo,o edificio máis emblemático de Roma, foi inaugurado no ano 80 d. C., e tiña unha capacidade para 50.000 espectadores.

Este tipo de edificios, que non ten precedentes en outras culturas antiguas, consta das seguintes partes: 

-         Subterráneo, galerías que albergaban las salas onde esperaban os gladiadores, un foso e xaulas para os animais, as máquinas que movían os decorados, etc.;

-         Arena, óvalo central do anfiteatro, onde tiñan lugar os espectáculos.

-         Cávea, graderío dividido en tres sectores, dos que o máis cercano á arena estaba reservado as clases altas. Podíase dispoñer dun gran toldo (velum) para protexer ao público do sol. 

No anfiteatro ofrecíanse tres tipos de espectáculos: combates de gladiadores, loitas de fieras salvaxes e combates navais.

Os combates de gladiadores convirtieronse no espectáculo preferido polos romanos. Un home podía convertirse en gladiador de tres maneiras: por ser condenado a morte o a traballos forzados, por ser un esclavo castigado por seu dono, o por ser un cidadan libre que renuncia a todos os seus dereitos de cidadan (fundamentalmente por motivos económicos).

Os gladiadores se entrenaban en escolas especiais, propiedade dun empresario (lanista), que alquilaba o vendía os gladiadores ao organizador dos xogos. Había varios tipos de gladiadores, según su indumentaria y las armas que portaban. Cando un dos luchadores caía ao so vencido pedía clemencia a multitude, que decidía perdonalo ou facía que o vencedor o degollara. Os vencedores obtiñan unha palma como premio simbólico, recibían regalos e grandes sumas de diñeiro; o haber recibido varias palmas convertía a un gladiador en auténtica estrela: seu rostro aparecía en moñedas, xarrons e outros obxectos, as mulleres caían rendidas a seus pes e se levantaban estatuas en seu honor. Incluso alguns emperadores, animados pola fama que adquirían certos luchadores, se lanzaron a arena, aunque seus combates estaban, por suposto, amañados.

Ante a expectación que causaban, o número de combates aumentaba constantemente: famoso foi o ofrecido por Augusto, no que, en oito días, interviron 10.000 gladiadores e, a medida que avanzaba o combate, os escravos apilaban os cadáveres e renovaban a arena empapada de sangre. 

Os espectáculos de animais salvaxes(venationes) consistían na exhibición de animais exóticos, loitas entre fieras e loitas entre homes e bestias. Os animais eran enviados a Roma polos gobernadores das provincias máis lexanas do imperio. Con Nerón  chegaronse a sacrificar 400 osos e 300 leons nunha sola xornada, mentras que nos cen días que duraron os xogos ofrecidos por Tito para a inauguración del Coliseo murieron 5.000 bestias y cientos de gladiadores. 

Os combates navais ou naumaquias eran simulacros nos que interviñan navíos de tamaño natural, e os combatentes solían ser gladiadores e criminais condenados. El coste de estos espectáculos resultaba tan elevado, que se dejaron de celebrar en el siglo I d. C. 

O teatro. 

O teatro en Roma foi menos representativo que en Grecia. As traxedias e comedias eran apreciadas sobre todo entre as clases cultas, pero o pobo prefería outras variantes, como o mimo ou a pantomima.

Os actores (escravos e libertos) agrupábanse en compañías (greges), dirixidas polo dominus gregis, que interpretaba os primeiros papeis e tamén facía as veces de axente. A dura e errabunda vida destes cómicos mellorou coa relaxación de costumes da sociedade romana e o apoio que recibiron dos poderosos.

 As funcións teatrais realizábanse no marco de festivais que tiñan relación con festas relixiosas. A algarabía que se formaba durante estas representacións debía ser impresionante: o público aclamaba aos cómicos, ou pataleaba se non lle satisfacía o espectáculo, levaba a súa propia comida ou a adquiría no recinto, e eran frecuentes as pelexas e liortas. Chegou un momento en que a xente acudía ao teatro a todo menos a gardar silencio, ao que tamén contribuíu algún emperador, como Nerón, que se presentaba en segredo e estimulaba as rifas entre o público. Unha vez máis o romano daba mostras dos seus gustos: xolda, obscenidades, escenografía aparatosa e sangue.

 Durante os festivais adoitaban representarse cada día unha traxedia e unha comedia, aderezadas con mimos e outras diversións entre acto e acto. Excepto aos mimos, as mulleres romanas adoitaban acudir ás funcións teatrais

OS ESPECTÁCULOS. GRECIA.

En Grecia, os festivais relixiosos incluían concursos (agones), que podían ser competicións de atletismo e carreiras, tanto de carros como a pé, concursos líricos e musicais, e concursos dramáticos de traxedia e comedia. Entre as competicións máis famosas atópanse os de Olimpia (xogos olímpicos) en honra de Zeus, os de Delfos (xogos píticos) en honra de Apolo, e os de Atenas (xogos das Panateneas) en honra de Atenea. A celebración destes xogos era tan importante que, para facela posible en tempos de guerra, decretábase unha tregua sacra de tres meses de duración.

 
             As competicións atléticas.

      En todas as cidades gregas había un ximnasio no que se adestraban, chamado palestra ou ximnasio. A práctica do deporte estaba prohibida nestes lugares aos metecos e os escravos. Tres son os trazos distintivos da ximnasia grega: a total nudez do atleta, as uncións de aceite e o acompañamento de oboe durante os exercicios.

   Os deportes máis comúns eran a carreira, a loita, o salto, o lanzamento de disco e xavelina. Ademais podían practicar o boxeo e o pancracio, loita na que todos os golpes están permitidos excepto meter os dedos nos ollos do adversario. 

            O salto, que era sempre de lonxitude, era considerado como a proba máis difícil, e se practicaba levando nas mans unhas pequenas pesas (halteres).

       Os atletas mellor preparados en cada modalidade deportiva eran seleccionados para participar nos xogos representando á súa cidade.

            Os  primeiros Xogos Olímpicos tiveron lugar no 776 a. C. Segundo a tradición, estes xogos foron fundados por Heracles, quen retou  aos seus catro irmáns a unha carreira; deulles o nome de Olímpicos e decidiu que se celebrasen cada catro anos.          

            Los atletas que resultaban vencedores en los juegos olímpicos recibían como único premio una corona de olivo. Sin embargo, al regresar a sus ciudades, los atletas eran recibidos con honores triunfales y podían recibir alguna compensación económica.

            Os atletas que infringían o reglamento eran sancionados. Entre os motivos de sanción se puede sinalar a violación da tregua sagrada, o uso de artes innobles, dar muerte al adversario, salir anticipadamente nas carreiras... as sanciones podían ser de tipo político, económico, deportivo o corporal. 

            A participación das mulleres estaba totalmente prohibida, no sólo como deportistas sino también como espectadoras; incluso existía una ley según la cual tenían que ser arrojadas desde el monte Taigeto as mulleres que fueran descubiertas en Olimpia durante a celebración dos xogos. 

O teatro. 

O teatro nació en Grecia nas festas en honor de Dioniso o Baco, dios do viño. As obras dramáticas, escritas en verso, no tiñan ao principio un lugar fixo para su representación. Despois se construiu un edificio excavado en unha colina aproveitando o desnivel para as gradas dos espectadores.

Nas representacions actuaban simultáneamente só tres personaxes, e o coro cantaba e bailaba. Os actores eran homes que representaban os personaxes masculinos e femeninos. Se cubrían a cara con máscaras e nos pies se ponían zapatos con alza llamados coturnos. A estructura dos teatros permitía recoller o sonido de tal manera que se oía perfectamente. 

Todo o mundo podía asistir as representacions excepto os escravos. Parece ser que no había ninguna lei que prohibiera as mulleres sua asistencia ao teatro, pero su presencia en él estaba mal vista. As representacions se prolongaban a menudo durante todo o día, e o público se llevaba consigo a comida e a bebida, mostraba sua disconformidade con pitidos, aplaudía, pateaba, etc.: a función se desarrollaba en un ambiente bullicioso e alegre. 

En Grecia se dieron cuatro tipos de representaciones escénicas: la tragedia, la comedia, el drama satírico y el mimo.

A traxedia consistía na escenificación de argumentos serios, basados na mitoloxía, que representaban situacions humanas atemporales con las cuales los espectadores se sentían íntimamente identificados.

A comedia presentaba uns argumentos que constituían unha dura crítica a la sociedad contemporánea.

Os dramas satíricos eran unhas pezas cortas que tenían como único objetivo provocar la risa de los espectadores.

O mimo, que empezó sendo un tipo de escenificación moi popular e foi adquirindo co tiempo forma literaria, combina en su temática el erotismo con la maldad.