A XORNADA DUN CIDADÁN

Horas. 

            O día dividíase en doce horas (prima hora, secunda, tertia, etc.) desde a saída até a posta do sol. Por conseguinte, as horas tiñan máis duración no verán que no inverno. 

            A noite dividíase en catro quendas de vela (prima vixilia, secunda, tertia, etc.) desde a posta até a saída do sol. Por tanto, as vigiliaeeran máis longas no inverno que no verán. 

            O final da hora sexta e comezo da sétima coincidía co mediodía (meridies). O paso da segunda á terceira vixilia coincidía coa media noite (media nox).

            A mañá. 

            Os romanos levantábanse cedo: era ser perezoso levantarse co sol (ao redor das 4’30 h. no verán, e as 7’30 h. no inverno), igual que se deitaban á posta do sol. 

            Prepáranse rapidamente xa que se deixan posta para durmir a roupa interior. Lávanse brazos e pernas (o resto do corpo cada oito días). Toman o almorzo, composto fundamentalmente por pan, queixo, mel, dátiles, olivas... 

      Ao saír o sol comeza a salutatio: os clientes van saudar ao seu patrón. Algúns clientes teñen moitos patróns aos que saudar. Salguen a pesar da choiva, do barro, con traxe cidadán, é dicir, con toga. Esperan ás veces moito tempo no vestíbulo, agardando a repartición de comida ou diñeiro (sportula) que fai o patrón. A salutatio dura ata a segunda ou terceira hora. 

            O resto da mañá está consagrado aos negocios, públicos ou privados. Os personaxes importantes baixan ao foro acompañados dunha multitude de clientes. Entón fanse as visitas de duelo, de felicitación, vaise a ver aos vellos de quen se espera herdar. Os cidadáns pobres, provistos da sportula, callejean.

            En xeral, a maña dedicase aos negocios, a tarde ao descanso. Pero, enténdase ben, hai xente que traballa todo o día (os escravos) e hai quen non traballa xamás. 

            O xantar (prandium) ten lugar ao mediodía. É análogo á cea, que logo veremos, pero menos copioso. Trátase dunha especie de xantar frío con froitas e viño. 

             A tarde. 

            A sesta dura ata a oitava hora (entre a unha e media e as duas da tarde). Cada oito días os romanos toman un baño, os ricos nas súas propias casas, os demáis nos baños públicos, onde tiñan que pagar unha entrada, si ben o emperador ou personaxes ricos ofrecían as veces un baño gratuito. En tempos do Imperio, os baños foron cada vez máis luxosos e contaban con salons, restaurantes, tendas, salas de xogo, etc. O baño completo tiña catro fases: 

- tepidarium: baño tibio,

- caldarium: baño caliente,

- frigidarium: baño frío,

- masaxe e unción con aceite. 

            A comida. 

            A cea é a comida principal do día e comezaba á hora novena ou décima (sobre as tres da tarde). 

            En tempos antigos os romanos contentábanse co prato nacional (fariña cocida ou puré de legumes), e só raras veces comíase carne. 

            Pero en época clásica, e máis aínda na do Imperio, o luxo da mesa desenvolveuse moito. Os vomitivos non son de uso exclusivo dalgúns glotones, senón que os médicos considéranos necesarios; a comida interrómpese para vomitar, logo empézase a comer de novo. 

       Para as xentes de condición modesta a xornada terminou coa cea. Pero, para os que viven con luxo, queda aínda a comissatio que segue á comida. É unha especie de segundo festín en que se bebe abundantemente. Elíxese por sorteo unmagister bibendi, quen fixa a cantidade que hai que beber e a proporción da mestura, pois o viño mezclabase con auga (caliente, fría ou xelada). Sin deixar de beber, os invitados divertense, escoitan aos frautistas, aos cantores, presencianse espectáculos de mimos, bufons, bailarinas, etc.

            O menú da cea constaba de tres partes: 

- ENTRADAS (gustatio): ovos, ensaladas, leituga, verza, coles rizadas, nabos, alcachofas, espárragos, olivas, cogomelos, recoiro.

- PRATOS (prima cea, altera cea, tertia cea): apréciase moito o peixe, sobre todo o barbo, a murena, o rodaballo, o lobo mariño. De carne, sobre todo o porco, pero tamén pato, pitos, carneiro, cabra, lebre, etc.; todo iso con sal, vinagre, moitas herbas fortes, canela, perexil.

- ENTREMESES E SOBREMESAS: pasteis, bizcochos, froitas, confituras, crema batida, xeados. 

O aspecto persoal. 

Até mediados do século III a. de C. aproximadamente os romanos non se afeitaban a barba nin se cortaban o cabelo. Os que estaban de loito deixaban crecer descuidadamente a barba e o cabelo. 

            Houbo moitos tipos de peiteados femininos. As mozas recollíanse os cabelos nun nó ou en trenzas. As señoras casadas preferían o peiteado. Tamén utilizaban postizos e tinguiduras para cambiar a cor do cabelo. 

           O vestido romano por excelencia era la toga. En un principio las vestían tanto los hombres como las mujeres, aunque más tarde pasó a ser utilizada sólo por los hombres. La toga consistía en un semicírculo de tela, gruesa en invierno y fina en verano, muy complicada de poner y que dejaba el brazo derecho libre. Según los adornos que llevara la toga, non a vestían nin os escravos nin os plebeyos.

            Baixo a toga, e cun longo até o xeonllo, levaban a túnica, que cinguían cun cinto e adornaban cunha banda. 

            A muller vestía xeralmente unha túnica que lle chegaba até os pés. A túnica adoitaba estar confeccionada de la, algodón ou liño, dependendo da época do ano. Sobre a túnica levaban a estola, o vestido propiamente devandito. Cando a muller saía de casa cubríase cun manto (palla), que lles deixaba o brazo dereito ao descuberto.

            As mulleres adoitaban usar abanico.
            O calzado, tanto de homes como de mulleres, consistía en sandalias, zuecos ou zapatos. A única diferenza era a cor e o curtido da pel utilizada para a súa confección.